Atomic Swap Nedir? Kripto Paralar Arasında Merkezsiz Takas Yöntemi
Farklı Blockchain altyapılarına sahip olan kripto para birimlerinin merkezi bir borsaya veya üçüncü taraf bir alıcıya ihtiyaç duyulmadan direkt takas edilmesine olanak sağlayan bir teknolojidir. İşlemlerin iki taraf için de adil ve güvenli şekilde gerçekleşmesini taahhüt eden sisteme denir. “Atomic” ismini almasının sebebi de işlemin ya tamamen başarıyla gerçekleşmesi ya da hiç gerçekleşmemesidir.
Atomic Swap’ın Tanımı ve Temel Amacı
Asıl amacı merkezi borsalara olan ihtiyacı ortadan kaldırmak ve kullanıcılara doğrudan, güvenli ve anonim şekilde kripto sağlayıcılığı yapmasını sağlamaktır. Kullanıcıların kendi varlıklarında tam kontrole erişebilmesini amaçlayan bu teknoloji, diğer yandan merkezi yapılarda oluşabilecek siber saldırılar ve kötü niyetli saldırılarından korunmuş olur.
Geleneksel Takas Yöntemlerinden Farkı
Geleneksel takas yöntemlerinde kullanıcılar, işlemlerin gerçekleşmesi adına merkezi borsaları veya üçüncü taraf platformları kullanmak durumunda kalırlar. Fakat Atomic Swap platformlarında ise, fonlar; üçüncü bir tarafın kontrolünden çıkar ve geleneksel yöntemlerdeki gelir ve güvenlik riskini ortadan kaldırmış olur. Atomic Swap adına bu işlemler karşılıklı sözleşmeler ile bir güven inşası üzerine kurulur. Bu teknolojide bu aktarımın yanında güvenliğini sağlayan yapıdır.
“Atomic” Ne Anlama Geliyor?
Atomic ismi, işlemin ya tamamen gerçekleşeceğini ya da tamamen iptal olduğu anlamına gelmektedir. Bu özellik sayesinde işlem sırasında tarafların birinin işlemden vazgeçmesi ya da hata yapması ihtimalinde karşı tarafın zarar görmesi tehlikesine engel olmaktadır. Bu şekilde her iki taraf da sürece daha güvenli şekilde yaklaşmış olur.
Atomic Swap Nasıl Çalışır?
Bu işlemlerin gerçekleştiği altyapı, Hash Time-Locked Conract (HTLC) adı verilen bir akıllı sözleşme teknolojisidir. İşlemin gerçekleşmesinin her iki taraf adına da güvenli ve adil olacağı garantisi alınmıştır. Bütün bu işlem, hash fonu ve zaman kilidi kombinasyonunda çalışmaktadır.
Hash Time-Locked Contracts (HTLC) Nedir?
HTLC, takas işlemi içerisindeki bir tarafin işlemini tamamlaması adına verilen sürede doğru şifreyi girmesi gereken bir sözleşmedir. Eğer bahsi geçen taraf şifresini verilen süre içerisinde giremez ve işlemi tamamlayamazsa, kripto paralar sahibine geri döner ve işlem iptal edilir. Tam da bu sebeple bu işlemlerin karşılıklı güven yerine kodlarla oluşturulmuş altyapıları üzerinden garanti altına alır.
Zincir İçi ve Zincir Dışı Takaslar (On-chain / Off-chain)
Atomic Swap işlemleri hem “on-chain” adı verilen zincir içinde gerçekleşen işlem türünde, hem de “off-chain” adı verilen zincir dışında işlemini gerçekleştirebilir. Blockchain içindeki işlemler direkt blockchain ağında yazılırken, Blockchain dışındaki işlemler ise Lightnin Network gibi aracılarla daha hızlı ve düşük maliyetlerle oluşturmaktadır. İki tür yöntemde de farklı süreçler gözlemlenir.
Adım Adım Atomic Swap İşleyişi
- İşlemlerdeki taraflardan biri HTLC oluşturup kendi coin’ini bu sözleşmeye kitler.
- Diğer taraf da aynı şekilde kendi kripto parasını HTLC’ye kitlemiştir.
- İlk işlemi gerçekleştiren taraf, kilidi açtığında hash değeri karşı tarafa da ulaşır ve bu şekilde kilit açılır.
- İşlem tamamlandığı noktada ise iki taraf da karşı tarafın coin’ini almış olur.
- Belirlenen süre içerisinde işlemler tamamlanmadığı takdirde ise fonlar geri iade edilmiş olur.
Atomic Swap’ın Avantajları
Geleneksel yöntemleri izleyen merkezi borsalara karşı Atomic Swap, birçok önemli avantajı taşır. Fark yarattığı diğer sahalar ise güvenlik, gizlilik ve maliyet. Kullanıcıların kendi anahtarlarını saklayabilmesi adına güvenlik adına daha geniş bir yöntem geliştirilmiş olur.
Merkeziyetsizlik ve Güven Unsuru
Kullanıcıların üçüncü taraftaki aktörlere güven duyması gerekmeden işlem yapabilmesini sağlar. Protokoller ile belirlenmiş kodlar ile çalışılır. Bu da “DeFi” adı verilen merkeziyetsiz finans ilkesine de uygun bir yapı oluşturmuş olur.
Üçüncü Tarafa İhtiyaç Duymadan Takas
İşlemler üçüncü bir tarafın dahil olması gerekmediğinden, doğrudan ek bir escrow hizmetine gerek kalmaz. Bu şekilde de hem güvenlik artmış lur hem de işlemler hızlanıp daha ucuza mal edilmiş olur.
Düşük Maliyetli İşlem İmkanı
Atomic Swap işlemleriyle beraber merkezi borsaların talep ettiği yüksek işlem ücretlerinin yerine bir avantaj sunmaktadır. Bu da özellikle sıklıkla işlemlere giren yatırımcılar adına da büyük önlem taşımaktadır.
Atomic Swap’ın Dezavantajları ve Sınırlamaları
Sonuçta teknolojik bir altyapının üzerine kurulu olan Atomic Swap’ın da zorlukları ve sınırlamaları bulunur. Oluşan teknik kargaşalar ve uyum sorunları gibi durumlarda, kullanıcı deneyimleri de olumsuz etkilenebilir.
Teknik Karmaşıklık
Atomic Swap’ın kurulumu ve kullanımı gibi de teknik bilgi içeren gereklilikler bulunur. Henüz herkesin rahatça kullanabileceği bir platform halinde olduğunu söylemek zor olabilir. Bu teknolojinin yaygınlaşmasının önündeki en büyük engel de budur.
Desteklenen Kripto Paraların Sınırlılığı
Atomic Swap, her kripto para biriminin HTLC’yi desteklememesi sebebiyle sadece belirli projeler adına kullanılabilir. Örneğin Bitcoin ve Litecoin gibi. Ancak birçok yeni coin’in de bu özelliği desteklemediğini de belirtelim.
Kullanıcı Deneyimi ve Arayüz Eksiklikleri
Atomic Swap işlemi sebebiyle genellikle komut satırı arayüzü kullanılmaktadır ve bu teknik bilgi gerektiren yapı çoğu kullanıcı adına zorlayıcı olabilir. Kullanıcı dostu ve arayüzleri daha basitleştirilmiş platformlar, gelecekte bu durumu iyileştirebilirler.
Atomic Swap Hangi Kripto Paralar Arasında Yapılabilir?
UTXO tabanına sahip veya teknik standartlar açısından benzer koşullardaki kripto paralar arasında uygulanabilir. En yaygın kullanım örnekleri arasında Bitcoin, Litecoin veya Decred gibi projeler de bulunur. Ethereum özelindeki çözümler ise daha karmaşık yapıda bulunur.
Bitcoin – Litecoin
Bitcoin ve Litecoin arasında gerçekleşen Atomic Swap’lar en sık rastlanan örneklerdendir. İki coin arasındaki teknik altyapının benzerliği sebebiyle HTLC uyumluluğu konusunda oldukça iyi olup sıklıkla kullanılır. İlk başarılı takas 2017 yılında gerçekleştirilmiştir.
Bitcoin – Decred
Atomic Swap teknolojisinin ilk destekçilerinden olan Decred projesi, Bitcoin ile gerçekleştirilen takaslarda projenin güvenlik ve merkeziyetsizlik gibi prensiplerini de içinde barındırmış olur. Bu şekilde de kullanıcılara merkezi borsalar haricinde de işlem yapma imkanını sunmuş olur.
Ethereum ile Atomic Swap Mümkün mü?
Ethereum teknik altyapı olarak (account-based) bir oluşumda olduğu için UTXO tabanlı coin’lere karşın takas yapmak zor olabilir. Buna karşın, çapraz zincir çözümler, ve köprü olarak düzenlenen teknolojiler, Layer 2 platformları sayesinde aşılabilir haldedir.
Atomic Swap Teknolojisini Kullanan Platformlar
Bu sistemin nasıl çalıştığını gösteren bazı projeler ve platformlar bulunmaktadır. Geliştiriceleri tarafından desteklenen bu sistemler ise kullanımı kolaylaştırmak adına kullanıcı dostu geliştirmeler sunmayı hedeflerler.
Komodo
Atomic Swap teknolojisinde entegre olabilen ilk projelerden biridir. Merkeziyetsiz takas altyapısını sunarak cüzdandan cüzdan işlem aktarımı gerçekleştirir. Arayüzleri gelişmiştir ve kullanıcılar daha basit bir arayüzde işlem gerçekleştirebilirler.
Lightning Network
Bitcoin üzerinde sıklıkla off-chain olarak kullanılan Atomic Swap işlemleri bir Lightning Network protokolüdür. İşlemler bu sayede hem daha hızlı hem de daha az maliyetle gerçekleştirilebilir. Ayrıca mikro işlemler adına da daha uygulanabilir çözüm sunmaktadır.
DeversiFi, THORChain gibi örnekler
THORChain, çapraz şekilde Blockchain aları arasında zincir takaslar gerçekleştiren bir DeFi protokolüdür. DeversiFİ ise öte yandan Ethereum tabanında bulunan zincir dışı işlemleri de mümkün kılmaktadır. Bu tür platformlar sayesinde Atomic Swap’ın da daha erişilebilir hale gelmesi hedeflenir.
Atomic Swap ile İlgili Sık Sorulan Sorular (FAQ)
Atomic Swap güvenli mi?
Atomic Swap’ın güvenli olabileceğini söyleyebiliriz çünkü işlemler sadece karşılıklı gerekli şartlar hayata geçtiğinde uygulanır. Aksi takdirde fonlar ise otomatik olarak iade edilecektir. Bu yapıdaki bir izleyişte de dolandırıcılık teknik olarak imkansız denebilecek hale gelmiştir.
Cüzdanlar arası yapılabilir mi?
İki cüzdanın HTLC’yi desteklemesi durumunda, gerekli coin’lere de sahiplik varsa; Atomic Swap mümkün hale gelmiştir. Ancak bu durumda da iki tarafın da uyumlu cüzdanlar kullanması da gerekir.
Herkes kullanabilir mi?
Şu an teknik bilgi gerektiren bir yapıda bulunduğu için herkesin rahatça kullanabileceğini söylemek doğru olmayabilir. Gittikçe artan kullanıcı dostu arayüzlerin gelişmesi de bu yaygınlaşmayı tetikleyecektir.
Gelecekte daha yaygınlaşacak mı?
Ana hattı itibariyle güvenlik, merkeziyetsizlik ve düşük maliyet gibi özellikleriyle öne çıkan Atomic Swap’ın DeFi ekosisteminde daha fazla bir yer hak ettiğini söylemek mümkün. Geliştirici topluluklar da bu aşamada bu ideal için çalışmalarını sürdürüyorlar.
